بسم الله الرحمن الرحیم
گذرا بودن عمر
سوال می کنند چه اعمالی خوب است که در ماه مبارک رمضان انجام بدهیم؟ سوال به جایی است، چون به سرعت این ایام می‌گذرد. ما فکر می‌کنیم مرگ دور است و کو تا زمان مرگ ما فرا برسد، ولی امیرالمومنین علیه‌السلام می‌فرمایند: «تَجَهَّزُوا رَحِمَكُمُ اللَّهُ فَقَدْ نُودِيَ فِيكُمْ بِالرَّحِيلِ[1]؛ آماده شويد [و اسباب سفر را مهيا كنيد] خداوند شما را رحمت كند زيرا فرمان كوچ در ميان شما داده شده است»؛ سابق کاروان‌ها که در حال راه افتادن بودند، جار می‌زدند کاروان فلان در حرکت است، آماده باشید یا که الان در ترمینال‌ها و فرودگاه‌ها صدا می‌زنند قطار یا هواپیمای فلان آماده حرکت است؛ هرکسی هم که می‌میرد جار می‌زنند ملائکه، که وقت رفتن رسیده؛ حال امیرالمومنین علیه‌السلام می‌فرمایند نودیَ، آن صدا را می‌شنوند؛ یکی از اصحاب پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم چیزی خریده بود و قصد داشت یک ماهه پولش را پرداخت کند، وقتی پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم این را شنیدند فرمودند: عمار عجب دل بزرگی داری، من مطمئن نیستم نَفَس بعدی‌ام را بکشم یا نه، تو از کجا می‌دانی یک ماه دیگر زنده هستی که بخواهی بدهی‌ات را پرداخت کنی.
امشب جایی دعوت بودیم افطاری این افطاری‌ها خوب است؛ و در روایت دارد که افطاری رفتن و افطاری دادن ثواب روزه را چند صد برابر می‌کند؛ صله رحم و افطاری رفتن خیلی خوب است و پاداش و ثواب بسیاری دارد. صله رحم عمر سه ساله را سی ساله می‌کند، مریضی‌ها را از بین می‌برد. یکی از اقوام هست که خیلی مومن است، جزو مبارزین انقلابی بوده که در جریان مبارزه با شاه مجبور به فرار شد، خیلی انسان مومنی است. می‌گفت: نماز مغرب را که با هم خواندیم، مدام در این فکر بودم که آیا من تا صبح زنده‌ام و می‌توانم نماز صبح بخوانم یا نه. در روایت دارد که نماز که می‌خوانید نماز مُوَدِّع بخوانید، یعنی نماز خداحافظی؛ ما حواسمان پرت است. خیلی معانی دارد مُوَدِّع نه اینکه فقط بگوید برای نماز بعدی هستم یا نه؛ کسی که نمازش نماز مُوَدِّع باشد، مردم را اذیت نمی‌کند، ظلم نمی‌کند، بدهی‌هایش را می‌دهد، نگاه می‌کند ببیند اگر حقی گردنش هست اَدا کند. یکی از راه‌های طول عمر، وصیت‌نامه نوشتن است؛ چرا وصیت طول عمر می‌دهد به انسان؟ چون انسان آماده است برای رفتن و وجدانش راحت است، ولی کسی که وصیت‌نامه نمی‌نویسد و به فکر مرگ نیست کارش سخت است. فَقَدْ نُودِيَ؛ ندا داده شده که خداحافظ، بساطت را جمع کن داری به مسافرت می‌روی. اینکه پرسیدند چه کار کنیم که استفاده‌ی بهتر کنیم؟ بجاست، چون وقت به سرعت می‌گذرد؛ ماه رجب رفت، ماه معظم شعبان رفت. این ماه‌ها یک حقیت دارند، اینکه می‌فرماید: قد اقبل … انسان اگر هر شب هم این خطبه را بخواند خوب است چون تکلیف را روشن کرده است، دستورالعمل داده است؛ اینکه این خطبه را در این ایام انتخاب کردیم برای بحث، دلیلش این بود که تکلیفمان مشخص باشد که در ماه مبارک رمضان چه کار کنیم تا از دستمان نرود؛ اولا ما سعی کنیم محور اعمالمان تکلیف باشد؛ بعضی‌ها در ماه مبارک راه را اشتباه می‌روند، فکر می‌کنند در ماه مبارک واجبات را کنار بگذاریم و بپردازیم به مستحبات و نوافل و دعا و مناجات، خیر این درست نیست؛ به نظر بنده در این ماه مبارک هم محور را واجبات قرار دهیم. تکالیف اصلیمان را ببینیم چیست؛ نسبت به نظام، ولایت فقیه، خون شهدا، کارمان، خانواده‌مان، وظایف فردی، خانوادگی و اجتماعی، اینها را ببینیم. خیلی از کسانی که انتقاد می‌کنند از نظام، طرف نسبت به خودش یک دیدی دارد مثلا می‌بیند شغل ندارد، بچه‌اش کار ندارد، این را می‌بیند، ولی نظام و نظام جهانی را نمی‌بیند. انسان همیشه باید نظام جهانی را مد نظر قرار بدهد. اگر انسان نظام جهانی را مد نظر قرار بدهد، اینطور که می‌گویند نقشه جهان، ما الان باید به این فکر باشیم که امام زمان عج دارد خاکریزها را فتح می‌کند و ان‌شاءالله باید خاکریزهای اصلی‌تر را هم فتح کند و ریشه جنایتکاران را بکند. من باید بدانم یک نوکرم، که اگر یک بار حقوقم کم شد یا ندادند و… دیگر فشار نمی‌آید، می‌دانم که دارم به عنوان یک نوکر و سرباز نقش ایفا می‌کنم در نقشه جهانی و نقشه امام زمان عج. لذا دیگر برایم سخت نیست؛ این خیلی مهم است که ما دید جهان‌شمول داشته باشیم، فقط جزئی‌نگر نباشیم. جزئی‌نگری یعنی شیطان؛ شیطان با جزئی‌نگری آدم را زمین می‌زند.
صله رحم
یکی از تکالیف ما صله‌رحم است. در روایت دارد که وقتی تنها غذا می‌خوری شیطان همراهت است لذا مستحب است انسان با خانواده‌اش غذا بخورد، روایت دارد سفره هر چه دست در آن زیاد باشد خوب است و ثوابش بیشتر می‌شود؛ وقتی انسان تنها باشد چرا شیطان با او همراه می‌شود؟ چون فقط خودش را می‌بیند، ولی وقتی با خانواده همراه می‌شود می‌گوید اول به خانواده غذا بدهم.
معنای تکلیف‌محوری
لذا انسان هرچه کلی‌نگر باشد خیلی خوب است؛ تکلیف‌محوری یعنی کلی‌نگری؛ کلی‌ترین حقیقت عالم توحید است؛ «قُلِ اللَّهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ في خَوْضِهِمْ يَلْعَبُونَ[2]»، غیر خدا بازیچه است، کلی‌ترین حقیقت عالم خداست. بعد از آن دین‌محوری و شریعت‌محوری، متدین بودن؛ متدین بودن معنایش فقط این نیست که ما فقط دنبال فقه باشیم؛ متدین بودن یعنی عارف باشیم، متخلق به اخلاق باشیم، فیلسوف باشیم و عقلمان را پرورش دهیم با علم، در عین حال فقیه و متعبد هم باشیم که آن هم یک قسمتی از آن است. دین قانون دارد، جزئی‌نگر نیست. سومین جزء اسم اعظم ولایت‌محوری است، ولایت و امامت؛ اگر ولایت نباشد آدم نه به خدا می‌رسد نه به دین؛ ولایت است که به انسان بال و پر می‌دهد، وجود رفتن به طرف خدا می‌دهد. می‌دانید ما چرا به طرف شیطان می‌رویم؟ چون ولایتمان ضعیف است؛ روایت دارد که اگر سه هزار سال کنار کعبه عبادت کنید بعد در راه خدا کشته شوید، ولی ولایت امیرالمومنینعلیه‌السلام را نداشته باشید با صورت به جهنم می‌افتید؛ نمازی که زیر پرچم امیرالمومنینعلیه‌السلام نباشد چه نمازی است، می‌شود نفاق. چهارمین جزء اسم اعظم با شیعه و با جماعت بودن است. می‌گوید نماز شب نمی‌توانم بخوانم؛ دلیلش این است که پا سبک و قوی نداری. بعد می‌گوید ورزش نمی‌توانم انجام دهم چرا؟ چون با رفقای ورزشکار نمی‌گردی. می‌گوید درس نمی‌توانم بخوانم؛ چون رفقای درس‌خوان نداری. اولین راهی که ما باید در ماه مبارک به آن اهمیت بدهیم و آن را گم نکنیم تکلیف‌محوری است؛
رمضان؛ شروع تجرّد
ماه مبارک رمضان یعنی باز شدن راه تجرد؛ خیلی از این ماه استفاده کنید، مخصوصا بعد از ظهرها که شیطان غلبه می‌کند و انسان ضعیف می‌شود و خوابش می‌گیرد، گرچه آن خواب هم عبادت است و نَفَستان تسبیح است، ولی شما نگذارید که خواب بروید؛ بعد از ظهر که می‌شود شروع کنید به تجرد؛ با نماز، قرآن و ذکر؛ نمازهایی که برای حاجت است خیلی نمازهای خوبی است مثل نماز امام زمان عج، نماز امیرالمومنینعلیه‌السلام بی‌نظیر است، نماز حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها بی‌نظیر است نماز جمعه بی‌نظیر است. در روایت دارد که کسی چهار نماز جمعه ماه مبارک را درک کند، شب قدر را درک کرده است. بالاترین نماز واجب، نماز جمعه است؛ بالاترین نماز مستحب نافله‌ی فجر صبح جمعه در مسجد است که حضرت علیعلیه‌السلام را در آن هنگام شهید کردند. در روایتی وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز را دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتی ثواب ششصد نماز را دارد و هر چه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر می‌شود تا اینکه به ده نفر برسند؛ عده آنان که از ده گذشت، اگر تمام آسمان‌ها کاغذ و دریاها مرکب و درخت‌ها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمی‌توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند[3]؛ نماز جماعت یک چیز دیگری است؛ عالِم اگر عالِم خوبی باشد یک رکعت نماز پشت سرش می‌شود دو هزار رکعت. ما زمانی که در مدرسه سپه‌سالار(شهید بهشتی) بودیم که تولیت آن با مرحوم آیت‌الله حق‌شناس بود، از مدرسه تا مسجدی که ایشان در بازار نماز می‌خواندند حدود یک ربع راه بود، ولی به خاطر جذبه‌ای که ایشان داشت، نمی‌فهمیدیم مسیر چگونه طی می‌شود. مرد نورانی‌ای بود؛ خیلی‌ها را تشخیص می‌داد و می‌گفت تو بهشتی هستی؛ مقامات شهدا را می‌فهمید. در ماه مبارک ملازمت داشته باشیم با جماعت‌های خوب؛ اینها اعمال ما را از صفر می‌رساند به بی‌نهایت؛ بعضی‌ها می‌روند پشت سر رهبر معظم نماز می‌خوانند؛ چقدر خوب است، خیلی مهم است که انسان با چه کسی باشد، ملازم چه کسی باشد؛ آنقدر در این مملکت معنویت زیاد ریخته که شکر خدا همه اهل دل شده‌اند.
گره‌گشایی معنوی
نکته‌ی بعدی در این ماه مبارک گره‌گشایی از کار گرفتاران است؛ خیلی‌ها گره دلشان باید باز شود و این شاید ثوابش از گره مادی بیشتر باشد؛ کسانی که گره مالی دارند قبل از اینکه گره مالی داشته باشند، گره معنوی دارند، دلشان گره دارد، اول باید آن باز شود؛ اگر توانستید آن گره را باز کنید و نجاتش دهید و راهنمایی‌‌اش کنید؛ در روایت دارد که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم تا می‌دیدند فردی گرفتاری‌ای دارد، می‌رفتند پیش او و حال و احوالی می‌کردند و او از آن حالت در می‌آمد.
جایگاه کسب معرفت در ماه مبارک
نکته‌ی بعدی که در ماه مبارک خیلی مهم است این است که خیلی‌ها به عبادت می‌پردازند، بنده فکر می‌کنم ما به کسب معرفت بپردازیم؛ چون ریشه معرفت است، معرفت است که گره‌های قلبی را باز می‌کند. فرمود نگاه نکنید به کثرت نماز و روزه، نگاه کنید به معرفت، نگاه کنید به عقل؛ دین ما دین معرفت است؛ نماز همه‌اش معرفت است؛ قبل از نماز مستحب است سر به سجده بگذاری و بگویی: «اَللّهُمَّ اِنّى اَتَوَجَّهُ اِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اُقَدِّمُهُمْ بَيْنَ يَدَىْ صَلَواتى وَ اَتَقَرَّبُ بِهِمْ اِلَيْكَ فَاجْعَلْنى بِهِمْ وَجيهاً فِى الدُّنْيا وَالاْخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبينَ مَنَنْتَ عَلَىَّ بِمَعْرِفَتِهمْ فَاخْتِمْ لى بِطاعَتِهِمْ وَ مَعْرِفَتِهِمْ وَ وِلايَتِهِم»؛ می‌گوید اول به من طاعت بده که مقدمه‌ای است برای معرفت، وقتی معرفت پیدا کردی به ولایت می‌رسی؛ ولایت یعنی علیٌ ممسوسُ فی ذاتِ الله، ولایت یعنی چسبیدن و متصل شدن؛ طاعت، ثمره‌اش معرفت است و معرفت، ثمره‌اش ولایت است. و بالاترین طاعات تعلیم و تعلم است. امام رضا علیه‌السلامدر روایتی می‌فرمایند: حضرت پیامبر اکرم صلی الله علی و آله و سلم در عرش نشسته بودند و امیرالمومنینعلیه‌السلام و چهارده معصوم هم نشسته بودند، امام رضاعلیه‌السلام می‌فرمایند آقا من را صدا کرد و فرمود بین ایشان و امیرالمومنینعلیه‌السلام بنشینم و بعد این طور خطاب کرد: کسی که به ولایت اهل بیت معرفت داشته باشد از هر پیغمبر مرسل مقامش بالاتر است، از هرفرشته مقرب مقامش بالاتر است. معرفت سبب می‌شود انسان از انبیاء مرسل مقامش بالاتر رود. محبین و شیعیان موقع مرگ 124 هزار پیغمبر به زیارتشان می‌آیند.
اعمال توصیه شده در ماه مبارک
بعد از اینها برویم سراغ اعمال که در اعمال، بالاتر از هر چیزی نماز است؛ روزه را هم درست کنیم روزه‌ی درست و حسابی، یعنی روزه‌ای که تشنگی و گرسنگی داشته باشد، پرخوری نباشد، در روایت دارد که پرخوری سم است که سبب می شود دیگر اعضاء و جوارح نتوانند طاعت خدا را انجام دهند؛ انسان دنیازده که می‌شود دیگر نمی‌تواند طاعت خدا را کند. روزه مرتبه اول را داشته باشد و روزه مرتبه دوم را هم داشته باشد که یعنی حفظ زبان و چشم و گوش؛ روزه مرتبه سوم هم که ترک ماسوی الله است که ان شاءالله ترک کنیم؛ دائم‌الذکر باشیم، دائم‌الوضو باشیم. بعد از اینها نماز هم داشته باشیم؛ هرچه تعداد نمازت بالاتر رود و کیفیتش بهتر باشد راهت با خدا بهتر می‌شود. ما باید بر این تنبلی و کسالت و سستی نفس غلبه کنیم؛ بلکه بالاتر از این، اینکه می‌فرماید: «مَن خالَفَ النَّفس تَجَرَّدَ، کسی که با نفسش مخالفت کند مجرد است»، برای اینجاست دقیقا، که ما باید تجرد روحانی پیدا کنیم، چاره‌ای نیست راه این است؛ تا زمانی که این نفس حاکم است نمی‌توانیم کاری کنیم؛ لذا حضرت امیرعلیه‌السلام می‌فرمایند: مرگت باد ای نفس، چون نفس است که جلوی راه ما را می‌گیرد. اگر توانستید یک بال ملخ هم از آن(نفس) بگیرید، بگیرید، فکر نکنید کم است؛ اگر ساعت 8 صبح بیدار شدی نماز صبحت قضا شده، همان موقع بلند شو و قضای نماز صبح و شبت را بخوان و بزن بر سَر نفس و بعد برو سراغ وظایفت، نگو دیر شده، همان مقداری که می‌توانی برو.
اهمیت زیارت
زیارت هم نکته مهمی است؛ اصلا لازم نیست که حتما برویم کربلا یا مشهد، خیلی خوب است که انسان سالی چند بار به زیارت اهل بیت برود، ولی بنده نمی‌دانم چگونه باید شکرگزاری کنیم از نعمت این امامزاده‌ها، خیلی مهم است نعمت وجود این امامزاده‌ها؛ امامزاده پنج تن، امامزاده عبدالعظیم حسنی، امامزاده صالح بن موسی ابن جعفر، امامزاده داوود حسنی، امامزاده زید، امامزاده سید ناصرالدین علیهمالسلام؛ قَدر امامزاده‌ها را بدانید، از جوار غافل نشوید، جوار به انسان قدرت می‌دهد؛ گاهی حال کاری را نداریم ولی تا محضر این امامزاده‌ها می‌رسیم می‌توانیم حالی پیدا کنیم و نماز و قرآن و … انجام دهیم؛ رفت خدمت امام صادقعلیه‌السلام گفت: آقا ما هر وقت می‌آییم پیش شما حالمان خوب است و عبادت می‌کنیم ولی وقتی به خانه می‌رویم تنبلی سراغمان می‌آید، می‌ترسم که این ریا باشد امام فرمودند: خیر این عین اخلاص است، باید هم، وقتی نزد امام می‌آیی اینطور بشوی، باید امام باعث قوی شدنت بشود، ما امام شما هستیم؛ اینها نور خدایند، محل تجلی تام خدا هستند؛ هرچه عالَم دارد از این ذوات مقدسه است؛ روایت دارد اینها همه چیزشان برکت است؛ خاک پایشان را باید سرمه چشممان کنیم؛ در قرآن هم آمده است که پیراهن یوسف را وقتی گذاشتند بر روی چشم یعقوب بیناییش برگشت…
[1] – نهج البلاغة، خطبه 204، ص 234
[2] – انعام 91
[3] – عروة الوثقى، ج 1، ص 648
دیدگاه خود را ثبت کنید
دوست دارید به بحث ملحق شوید؟نظرات خود را با ما در میان بگذارید!