توکل اخص الخواص چیست؟ مثالی که برای آن می‌زنند مثل میت است. «اَلعَبدُ كَالمَيِّتِ بَينَ يَدَيِ الغَسّال». اختیاری از خودش نمی‌بیند. خودی باقی نمی‌ماند. فنا بعد از فنا است. بقا بعد از فنا است. فقط خدا را می‌بیند. حضرت ابراهیم را می‌خواستند در آتش بیندازند. حیوانات می‌رفتند گفتند می‌خواهید آتش را خاموش کنیم؟ قبول نکرد. اجنه رفتند، قبول نکرد. ملائکه رفتند، قبول نکرد. گفت من را به شما نیازی نیست. جبرائیل گفت حداقل از خدا بخواه. گفت «عِلْمُهُ بِحالي حَسبي عَن مَقالي»؛ خودش می‌داند من در چه حالی هستم. نیازی به گفتن ندارد. توکل اخص الخواص ناشی از توحید ذاتی است. اصلاً ذاتی نمی‌بیند که بخواهد یا نخواهد.